Πώς να εφαρμόσετε τη μοντεσσοριανή αγωγή

ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ

Όταν κατανοήσουμε όλα αυτά που το παιδί κατακτά από μόνο του, θα ξέρουμε καλύτερα πού μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος.

Μαρία Μοντεσσόρι

Η Μαρία Μοντεσσόρι (1870-1952) γεννήθηκε στην Ιταλία, σπούδασε ιατρική, αφοσιώθηκε στην παιδαγωγική και αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες παιδαγωγούς της «Νέας εκπαίδευσης» στην προσχολική ηλικία.

Σύμφωνα με την μοντεσσοριανή αγωγή, κάθε παιδί είναι μοναδικό έχοντας τη δική του προσωπικότητα, τον δικό του ρυθμό ανάπτυξης, τα προτερήματα και τις ενδεχόμενες δυσκολίες του.

Περίοδοι ευαισθησίας

Όλα τα παιδιά διέρχονται από «περιόδους ευαισθησίας». Πρόκειται για ειδικές ευαισθησίες κατά τη διαδικασία ανάπτυξης, για περιόδους της ζωής του όπου το παιδί είναι ολοκληρωτικά «απορροφημένο» από μια ευαισθησία, ειδικά για ένα συγκεκριμένο στοιχείο. Μόλις το στοιχείο αυτό αναπτυχθεί, παύει να υπάρχει ευαισθησία. Έτσι λοιπόν το περιβάλλον θα πρέπει να διαμορφωθεί ανάλογα, ώστε την κατάλληλη στιγμή να προσφέρει όλα τα ερεθίσματα και τα μέσα με σκοπό να επιτευχθεί η ανάπτυξη του συγκεκριμένου σταδίου. Οι περίοδοι αυτές είναι οι παρακάτω:

Περίοδος ευαισθησίας για τη γλώσσα, μεταξύ 2 μηνών και 6 χρονών όπου το παιδί ονομάζει τις έννοιες.
Περίοδος ευαισθησίας για τον συντονισμό των κινήσεων, μεταξύ 18 μηνών και 4 χρονών όπου το παιδί εκλεπτύνει τη χρήση των χεριών του.
Περίοδος ευαισθησίας για την τάξη, μεταξύ γέννησης και 6 χρονών, όπου το παιδί ταξινομεί, διευθετεί, κατηγοριοποιεί και επεξεργάζεται έναν συλλογισμό.
Περίοδος ευαισθησίας για την εκλέπτυνση των αισθήσεων, μεταξύ 18 μηνών και 5 χρονών.
Περίοδος ευαισθησίας για την κοινωνική συμπεριφορά, μεταξύ 2,5 χρονών και 6 χρονών.
Περίοδος ευαισθησίας για τα μικρά αντικείμενα κατά τη διάρκεια του δεύτερου έτους.

Ο γονέας οφείλει να εξασφαλίσει ένα περιβάλλον που θα σέβεται και θα ενισχύει αυτές τις περιόδους παρέχοντας στο παιδί ασφάλεια, ηρεμία, ευκαιρίες εξερεύνησης, προσαρμογή στις ανάγκες κάθε περιόδου, τάξη και ελευθερία δράσης.

Ελευθερία και πειθαρχία

Στην μοντεσσοριανή αγωγή η πειραρχία και η ελευθερία αποτελούν τις δύο όψεις του ίδου νομίσματος. Δεν μπορεί να υπάρχει η μία δίχως την άλλη. Το παιδί έχει την ανάγκη από ορισμένες ελευθερίες προσαρμοσμένες στην ηλικία και τις ικανότητές του αλλά και από ένα πλαίσιο κανόνων και ορίων που θα το κάνει να νιώθει ασφάλεια. Για παράδειγμα, το παιδί είναι ελεύθερο να πάρει ένα υλικό ή παιχνίδι, να το χρησιμοποιήσει όση ώρα θέλει, να το ξαναπάρει όσες φορές το χρειστεί αλλά όταν τελειώσει οφείλει να το τακτοποιήσει στη θέση του. Μπορεί επίσης να μιλάει ελεύθερα αλλά πάντα σεβόμενο και ακούγοντας τους άλλους.

Η σημασία της τάξης

Η τάξη είναι μια απο τις περιόδους ευαισθησίας του παιδιού μεταξύ 2 και 4 ετών. Είναι απαραίτητο να του προσφέρουμε έναν τακτοποιημένο χώρο, ώστε να μπορεί να βρίσκει κάθε αντικείμενο και κάθε παιχνίδι σε μια καθορισμένη θέση. Αυτή η κατάσταση καλλιεργεί την αυτονομία του. Αντιθέτως, αν για παράδειγμα μέσα σε ένα κουτί αποθήκευσης επικρατεί «χάος» με τα κομμάτια του παζλ να είναι ανακατεμένα μαζί με τους κύβους, τις κούκλες και τα κουζινικά, το παιδί αποθαρρύνεται να παίξει και να απασχοληθεί. Ο γονέας, με το παράδειγμά του και τις κατάλληλες προσαρμογές στο περιβάλλον του σπιτού, μπορεί να εμφυσήσει στο παιδί την αγάπη για την τάξη.

Χρήσιμες μοντεσσοριανές συμβουλές:

Διαλέξτε έναν χώρο του σπιτιού όπου θα περνάτε ποιοτικό χρόνο με το παιδί.
Οργανώστε τον κατάλληλα και με ασφάλεια. Απομακρύνετε επικίνδυνα αντικείμενα και στρώστε χαλιά.
Δημιουργήστε προσβάσιμους, μικρούς και οργανωμένους χώρους αποθήκευσης (π.χ. κουτιά παπουτσιών με κολλημένη φωτογραφία της κατηγορίας παιχνιδιών που περιέχουν).
Παρουσιάστε αργά και σε βήματα κάθε νέα δραστηριότητα και μετά αφήστε το παιδί ελεύθερο να παίξει.
Μην παρεμβαίνετε παρά μόνο αν σας το ζητήσει.
Αν λερώσει, βρέξει ή γεμίσει σκουπίδια δώστε του υλικά (χαρτί, σφουγγάρι κ.α.) ώστε να μπορέσει να επανορθώσει.
Όταν τελειώσει, οφείλει να τακτοποιήσει μόνο του το υλικό που χρησιμοποίησε.

Χρήσιμες μοντεσσοριανές δραστηριότητες:

Να μάθει να πλένει τα χέρια του, ανεβαίνοντας ίσως σε σκαμνάκι.
Να μάθει να μεταφέρει έναν δίσκο με τα υλικά μιας δραστηριότητας.
Να βάζει μόνο του να πιει γεμίζοντας ένα ποτήρι από μια μικρή κανάτα.
Να κόβει ένα κομμάτι γλυκό με το μαχαίρι ή να ετοιμάζει μια φρουτοσαλάτα (υπό την επίβλεψή σας).
Να εκτελεί μια συνταγή.
Να μάθει να καθαρίζει τις «ζημιές» που κάνει.
Να διαλέγει τα ρούχα του, να κρεμάει το μπουφάν του, να ντύνεται και να ξεντύνεται.
Να φτιάχνει ένα μπουκέτο με λουλούδια.
Να στρώνει ένα τραπέζι.
Και πολλές άλλες δραστηριότητες που μπορείτε να ανακαλύψετε σε βιβλία που αναφέρονται στην μοντεσσοριανή αγωγή αλλά και στο διαδίκτυο.