liar sign hands

Για να κατανοήσετε το ψέμα που μπορεί να πει ένα παιδί, χρειάζεται να καταλάβετε:  ποια είναι η σημασία του «λέω ψέματα» στην κάθε ηλικία του παιδιού και πότε αυτό είναι κάτι αναμενόμενο-φυσιολογικό. Έτσι, θα ξέρετε πότε πρέπει να ανησυχείτε ως γονείς αλλά και πώς θα αντιμετωπίσετε το παιδί σας.

Τα αναπτυξιακά στάδια του παιδιού

Φαντασία – Πραγματικότητα

Το ψέμα στην προσχολική ηλικία είναι αναμενόμενο γιατί, ήδη από την ηλικία των 18 μηνών, τα παιδιά βρίσκονται στο στάδιο όπου κυριαρχεί η φαντασία τους, χωρίς να μπορούν να διαχωρίσουν εύκολα το φανταστικό από το πραγματικό. Μέσα στο παιχνίδι τους, παίρνοντας ρόλους ή μιλώντας στους άλλους, διηγούνται φανταστικές ιστορίες με πάθος σαν να είναι αληθινά γεγονότα. Επίσης πολλές φορές, ακόμα και μέσα στην καθημερινότητα, όταν δεν αντέχουν να πάρουν την ευθύνη για κάτι που έκαναν, τα παιδιά συχνά μπερδεύουν τη  φαντασία με τη πραγματικότητα. Για παράδειγμα, μπορεί να πουν: «δεν έφαγα εγώ τη σοκολάτα αλλά το αρκουδάκι».

Οι γονείς χρειάζεται να βοηθήσουν σιγά-σιγά το παιδί να διακρίνει την φαντασία από την πραγματικότητα, χωρίς να το υποτιμούν για τα ψέματα που λέει. Πρέπει να κατανοήσουν ότι πολλές φορές δεν έχει πρόθεση να τους πει ψέματα αλλά το κάνει λόγω της δυσκολίας διαχωρισμού πραγματικότητας και φαντασίας που εμφανίζεται συχνά σε αυτήν την πολύ μικρή ηλικία . Ωστόσο, αν και μικρά σε ηλικία, τα παιδιά αρχίζουν ήδη να κατανοούν τις αντιδράσεις των γονιών τους και τις επιπτώσεις που έχουν τα ψέματά τους στο περιβάλλον τους.

 

Αλήθεια – Ψέμα

Το παιδί στο Δημοτικό αρχίζει να διακρίνει σιγά-σιγά την πραγματικότητα από την φαντασία και κατανοεί ότι το ψέμα είναι κάτι κακό στην επικοινωνία με τους φίλους του ή με τους γονείς του, χωρίς ακόμα να έχει ξεκάθαρη αντίληψη του τι σημαίνει «λέω ψέματα», αφού δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί η προσωπικότητά του.

Στην έρευνά του με παιδιά, ο αναπτυξιακός ψυχολόγος Piaget (1932) διαπίστωσε ότι στην ηλικία των 6 με 7 ετών, τα παιδιά θεωρούν το ψέμα κάτι ανάλογο με μια «κακή λέξη» ενώ στην ηλικία  των 10 με 11 ετών,  είναι  ικανά να κρίνουν τη βαρύτητα και τη σκοπιμότητα του ψέματος.

Αυτό που κυρίως καθορίζει την αλήθεια και το ψέμα είναι η ανάπτυξη της ηθικής συνείδησης. Η διαδικασία αυτή είναι μια πορεία επίπονη και μακροχρόνια στην οποία συμβάλλει η ανατροφή που πήραμε από την οικογένειά μας. Η ανατροφή αυτή περνάει μέσα από τις καθημερινές πράξεις και τη συμπεριφορά των μεγαλυτέρων και όχι μόνο μέσα από τα λόγια τους.

Δείτε & κάτι άλλο που μπορεί να σας ενδιαφέρει!

kid riding a horse

Τελειώνοντας το δημοτικό, το παιδί αντιλαμβάνεται την πειθαρχία, τι είναι ψέμα και ακόμα πιο δύσκολες έννοιες στην κοινωνική του προσαρμογή και έχει διαχωρίσει  πλήρως την φαντασία από την πραγματικότητα. Όμως η ηθική συνείδηση μπορεί να υποχωρεί πρόσκαιρα κάτω από την πίεση έντονων συναισθημάτων όπως απόρριψης, έλλειψη αγάπης, θυμού, απελπισίας, και φόβου και τότε ένα παιδί μπορεί να καταφεύγει σε ψέματα, ακόμη και αν γνωρίζει πως αυτό είναι λάθος.

Γιατί οδηγείται ένα παιδί στο ψέμα;

  • Για να στρέψει προς το μέρος του την προσοχή των γονιών του
  • Γιατί ζηλεύει τα αδέλφια του ή τον ερχομό ενός μικρότερου αδελφού/ής.
  • Γιατί έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και προσπαθεί με το ψέμα να την αναπληρώσει. Προσπαθεί να παρουσιάσει τα πράγματα έτσι ώστε να φαίνονται καλύτερα ή να αναπληρώσει κάποια πραγματική ή φανταστική του  ανεπάρκεια. Μπορεί επίσης να αναζητάει επιβράβευση και αναγνώριση.
  • Γιατί φοβάται την απειλή μιας αυστηρής τιμωρίας από τους γονείς
  • Γιατί στο οικογενειακό του περιβάλλον υπάρχει δυσκολία και αναστάτωση, όπως προβλήματα υγείας, απώλειες, διαζύγιο και έτσι το παιδί επινοεί διάφορα ψέματα για να ωραιοποιήσει τη κατάσταση.

Συμβουλές για τους γονείς

Προσπαθήστε να εξηγήσετε στο παιδί σας ότι το να λέει ψέματα δεν είναι ο σωστός τρόπος επικοινωνίας, δώστε του την ευκαιρία να εκφράζεται λεκτικά και καλλιεργήστε την έννοια της υπευθυνότητας. Θυμηθείτε πως τα παιδιά δεν έχουν τη δυνατότητα να εκφράζονται  και να υπερασπίζονται τον εαυτό τους με επιχειρήματα,  όπως οι μεγάλοι.

Ως γονείς θα πρέπει και εσείς με τη συμπεριφορά σας να μη χρησιμοποιείτε το ψέμα μεταξύ σας, καθώς επίσης να μη δίνετε ψεύτικες υποσχέσεις στα παιδιά σας αλλά να τηρείτε αυτά που τους λέτε. Όπως τονίζει η ψυχαναλύτρια O’Shaughnessy E., (1990) ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσετε τα παιδιά σας να μην καταφεύγουν στο  ψέμα, είναι να σας βλέπουν  να παραδέχεστε τα λάθη σας, να μιλάτε με ειλικρίνεια μεταξύ σας, να γίνετε δηλαδή το πρότυπο ταύτισής τους.

Με κατανόηση, εμπιστοσύνη και αγάπη ενθαρρύνετε το παιδί σας να παραδέχεται τα λάθη του, χωρίς να το πιέζετε να «ομολογήσει» την αλήθεια. Είναι σημαντικό να του δίνετε μια ευκαιρία για διάλογο. Έτσι ανοίγετε στο παιδί μια πόρτα επικοινωνίας ενώ συγχρόνως το φέρνετε αντιμέτωπο με το δικό του λάθος.

Σημαντικό επίσης είναι να μη δίνετε χαρακτηρισμούς στο παιδί σας ούτε να του βάζετε ταμπέλες,  όπως «είσαι ψεύτης». Τέτοιοι  χαρακτηρισμοί μειώνουν την αυτοεκτίμησή του, το πληγώνουν και το κάνουν πιο αδύναμο ενώ επιπλέον δεν του δίνουν κίνητρο να βελτιώσει τη συμπεριφορά του.

Μην ξεχνάτε πως όσο μεγαλώνει το παιδί σας, μπορεί συμβολικά να αναπαριστά τη φαντασία του μέσα από το παιχνίδι και να επεξεργάζεται με αυτό το τρόπο το πραγματικό και το  φανταστικό καθώς, την αλήθεια και το ψέμα.  (Halpert, 2000)

Πότε πρέπει να ανησυχούν οι γονείς;

Ως γονείς, θα πρέπει να ανησυχείτε αν το παιδί σας δεν έχει καταφέρει να μειώσει  τα ψέματα που λέει μέχρι την ηλικία των 10 ετών αλλά αντίθετα τα συνεχίζει σε σημείο  που να δημιουργεί δυσκολία στις σχέσεις του και στην επικοινωνία του με τους συνομηλίκους του, τους γονείς του ή τους δασκάλους του. Σε αυτήν την περίπτωση, χρειάζεται να απευθυνθείτε σε ειδικό ψυχικής υγείας που θα βοηθήσει το παιδί να σταματήσει να λέει ψέματα.

Απόψεις και άλλες δηλώσεις που εκφράζονται από χρήστες και τρίτα μέρη (π.χ., επιστημονικούς συνεργάτες) είναι αποκλειστικά δικές τους και δεν αποτελούν απόψεις της Frezyland by Frezyderm. Την ευθύνη για περιεχόμενο που δημιουργείται από τρίτα μέρη φέρουν αποκλειστικά τα μέρη αυτά.

Βιβλιογραφία

  1. Halpert, Eugene (2000). On Lying and the Lie of a Toddler,  The Psychoanalytic Quarterly, 69:4, 659-675.
  2. O’Shaughnessy E. (1990). Can a liar be psychoanalysed? Int J Psychoanal. 1990;71  (Pt 2):187-95.
  3. Piaget, J.(1932). The Moral Judgment of the Child, trans. M. Gabain, Glencoe, IL:Free Press, 1960.