family eating together

Η διατροφή αποτελεί βασικό τρόπο επικοινωνίας μεταξύ παιδιών και γονέων ξεκινώντας κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής μέσω του θηλασμού. Κατά το τέλος του πρώτου έτους, τα παιδιά ξεκινούν να μαθαίνουν να διαχειρίζονται την τροφή και σταδιακά μεταβαίνουν στις διατροφικές και γευματικές συνήθειες της οικογένειας. Πλέον έχουμε δεδομένα τα οποία μας δείχνουν ότι η μετάβαση των παιδιών στις οικογενειακές διατροφικές συνήθειες δεν αφορά μόνο στο είδος τροφής αλλά και στο συνολικό περιβάλλον στο οποίο πραγματοποιούνται τα εκάστοτε γεύματα. Επιπλέον, γνωρίζουμε ότι η προσφορά και η έκθεση σε ποικιλία υγιεινών τροφών κατά την παιδική ηλικία προάγει την συνολική αποδοχή των τροφών και την ποιότητα της διατροφής τους. Πολυκεντρικές μελέτες σε 11 διαφορετικές χώρες έχουν συσχετίσει τη διατροφική ποικιλία από την παιδική ηλικία με συνολική διατροφική επάρκεια των παιδιών από την γέννηση έως και τα 2 έτη.

Οικογενειακό Διατροφικό Περιβάλλον

Φαίνεται ότι ο ρόλος των γονέων στη διατροφική εξέλιξη και επάρκεια είναι δομικού χαρακτήρα είτε μέσω του ρόλου πρότυπου είτε δια της συνεχόμενης προσπάθειας να μην απομονώνεται διατροφικά το παιδί λόγω γευστικών-αισθητηριακών απεχθειών ή νεοφοβικών συμπεριφορών προς τις τροφές.  Οι γονείς αποτελούν τον πυρήνα αυτού που ονομάζεται
οικογενειακό διατροφικό περιβάλλον το οποίο αποτελείται από την ικανότητα διάθεσης και πρόσβασης στην τροφή, τη συχνότητα κατανάλωσης έτοιμης τροφής, την οργάνωση των γευμάτων της ημέρας αλλά και την αντίληψη των γονέων για τις τροφές. Ξεκινώντας από την  προσφορά και πρόσβαση των τροφών χρειάζεται να αναφέρουμε ότι πρόκειται για δύο διαφορετικές έννοιες στη διατροφική εκπαίδευση του παιδιού σε ό,τι αφορά το γονέα.

Η προσφορά έχει να κάνει με την φυσική ύπαρξη του τρόφιμου στο σπίτι ενώ η πρόσβαση με την  ικανότητα ελέγχου του γονέα ως προς την κατανάλωση  του εκάστοτε τρόφιμου από το παιδί. Πλέον, έχουμε ερευνητικά δεδομένα τα οποία δείχνουν ότι τόσο η προσφορά όσο και η πρόσβαση φρούτων και λαχανικών συσχετίζονται αντιστρόφως ανάλογα με τη συνολική πρόσληψη ενέργειας (θερμίδων) και λιπαρών  στα παιδιά. Από την άλλη, όσο λιγότερα έτοιμα, επεξεργασμένα, πλούσια σε αλάτι, σάκχαρα και τρανς λιπαρά υπάρχουν σε ένα σπίτι τόσο μικρότερη είναι και η κατανάλωσή τους από τα παιδιά.

Η συνολική αντίληψη των γονιών για τα τρόφιμα και ιδιαίτερα για το κόστος τους φαίνεται ότι αποτελεί ακόμα ένα σημαντικό παράγοντα που θα επηρεάσει τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών. Χαρακτηριστικά, η αντίληψη των γονιών ότι το συνολικό κόστος ενός γεύματος είναι οικονομικότερο και νοστιμότερο εκτός σπιτιού συντηρεί την μειωμένη σπιτική μαγειρική με αποτέλεσμα τα παιδιά να έχουν λιγότερες ευκαιρίες να εξοικειωθούν με τη σπιτική κουζίνα, να μειώνεται η πρόσβασή τους σε υγιεινά γεύματα και να μην ενισχύονται ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες.

Ένα παράδειγμα μας έρχεται από τα δεδομένα της εθνικής μελέτη διατροφής και υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου 4632 παιδιών και εφήβων μεταξύ 1,5-18 ετών όπου τα γεύματα εκτός σπιτιού φαίνεται ότι αποτελούσαν βασική αιτία αυξημένης πρόσληψης επεξεργασμένων λιπαρών και ζάχαρης. Παρόμοιο ερευνητικά δεδομένα από το Βέλγιο και τις ΗΠΑ συνηγορούν στο γεγονός ότι η λιγότερη σπιτική μαγειρική, η μειωμένη πρόσβαση σε σπιτική τροφή και η συχνότερη κατανάλωση τροφής εκτός σπιτιού συσχετίζεται με μειωμένες προσλήψεις βιταμίνης C, σιδήρου και ασβεστίου στα παιδιά.

Γονικές διατροφικές συνήθειες

Θα ήταν επιστημονικά αβάσιμο να μην παραδεχτούμε ότι oι διατροφικές προτιμήσεις διαμορφώνονται από ένα πολύπλοκο σύμπλεγμα γενετικών, οικογενειακών και περιβαλλοντικών παραγόντων.  Ωστόσο, οι γονείς φαίνεται ότι έχουν επάνω τους ένα μεγάλο κομμάτι της διαμόρφωσης των διατροφικών προτιμήσεων και συνηθειών των παιδιών τους. Εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος, οι γονείς εδραιώνουν το 70% των διατροφικών συνηθειών των παιδιών βάσει των δικών τους διατροφικών επιλογών και των μέσων κοινωνικοποίησης που διαλέγουν για την οικογένεια. Αυτό που χρειάζεται να μην ξεχνάμε είναι το γεγονός ότι η επίδραση των γονικών διατροφικών συνηθειών είναι μια παθητική διαδικασία. \

Δείτε & κάτι άλλο που μπορεί να σας ενδιαφέρει!

Happy litlte girl

Όσο νεότερο το παιδί τόσο ισχυρότερη η επίδραση των γονικών διατροφικών συνηθειών επάνω τους και τόσο περισσότερο η γονείς ορίζουν τη νόρμα σε σχέση με τις διατροφικές επιλογές. Αξιοσημείωτη είναι η χρήση μια κλίμακας αξιολόγησης των γονικών γευματικών επιλογών (parent mealtime action scale PMAS) βάσει της οποίας έχει δειχθεί ότι το περιβάλλον και ο τρόπος ζωής των γονιών έχει αντίκτυπο στις διατροφικές επιλογές των παιδιών. Η ίδια μελέτη που χρησιμοποίησε αυτήν την κλίμακα έδειξε ότι πιέζοντας ένα παιδί να δεχθεί συγκεκριμένες διατροφικές επιλογές μέσω της συμβουλής δεν μπορεί να δουλέψει αν πρώτα ο γονέας δεν υιοθετήσει τα αντίστοιχα τρόφιμα.

Σημαντικό κομμάτι των γονικών διατροφικών συνηθειών αποτελούν και τα οικογενειακά γεύματα τα οποία ορίζονται ως γεύματα όπου παρίστανται ο ένας ή και οι δύο γονείς. Η συχνότητα των οικογενειακών γευμάτων εξαρτάται από τους γονείς και επιδρά τόσο στη διατροφικές συνήθειες των παιδιών όσο και στην ψυχοκοινωνική τους εξέλιξη. Συχνότερα οικογενειακά γεύματα συσχετίζονται με μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση των  παιδιών και με λιγότερες πιθανότητες εμφάνισης διαταραγμένων διατροφικών συμπεριφορών.

Οικογενειακό γεύμα σημαίνει τρώω παρέα ή μοιράζομαι τροφή με το παιδί μου ακόμη και ως σνακ. Υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα τα οποία δείχνουν ότι τα παιδιά αυξάνουν την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών όταν τα καταναλώνουν από κοινού ή τα μοιράζονται με τους γονείς τους αλλά και ότι διπλασιάζονται οι πιθανότητες να επιτύχουν τις συνιστώμενες , για την ηλικία τους, μερίδες σε λαχανικά και φρούτα. Όλες οι σχετικές μελέτες αναφέρουν ότι στη συνολική επίδραση του οικογενειακού γεύματος ο ρόλος μοντέλο του γονέα είναι ξεκάθαρος και αναπόσπαστος.
Το πρωινό αποτελεί ακόμη μια βασική γευματική συνήθεια συσχετιζόμενη με το γονέα σε ό,τι αφορά τόσο στην ύπαρξη του, την επιλογή των τροφών αλλά και τη σταθερή επανάληψη του.

Αδιαμφισβήτητα πολλαπλοί γονικοί παράγοντες δρουν ισότιμα και ταυτόχρονα ώστε να μην υπάρχει πάντα η δυνατότητα της ξεχωριστής μελέτης τους στις διατροφικές συνήθειες του παιδιού. Παρόλα αυτά, το οικογενειακό περιβάλλον κατέχει δομικό ρόλο στη δημιουργία και εξέλιξη των διατροφικών επιλογών των παιδιών οριζόμενό όμως από τις αντιλήψεις, τις συνήθειες και την ενεργή συμμετοχή των γονιών.

Δρώντας ως μοντέλα πρότυπα, οι γονείς δεν πρέπει να ασκούν υπερβολική πίεση στα παιδιά αλλά να προάγουν ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες τις οποίες πρώτοι εφαρμόζουν. Ταυτόχρονα οι γονείς μπορούν να θέτουν όρια σχετικά με την πρόσβαση και κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών ή ποσοτήτων τροφής το οποία δεν επιβάλλονται αλλά καλλιεργούνται μέσα από τα οικογενειακά γεύματα. Τέλος, είναι αναγκαίο και οι γονείς να λαμβάνουν την αντίστοιχη διατροφική υποστήριξη ώστε να μπορούν να αποτελέσουν πρότυπα ισορροπημένων και υγιεινών διατροφικών συνηθειών για τα παιδιά τους.

  1. Mahmood L, Flores-Barrantes P, Moreno LA, Manios Y, Gonzalez-Gil EM. The Influence of Parental Dietary Behaviors and Practices on Children’s Eating Habits. Nutrients. 2021;13(4):1138.
  2. Ziauddeen N, Page P, Penney T.L, Nicholson S, Kirk S.F. Almiron-Roig, E. Eating at food outlets and leisure places and “onthe go” is associated with less-healthy food choices than eating at home and in school in children: Cross-sectional data from theUK National Diet and Nutrition Survey Rolling Program (2008–2014). Am. J. Clin. Nutr. 2018, 107, 992–1003
  3. Hendy H.M, Williams K.E, Camise T.S, Eckman N, Hedemann A. The Parent Mealtime Action Scale (PMAS). Development and association with children’s diet and weight. Appetite 2009, 52, 328–339