Αυτοεξυπηρέτηση στην παιδική ηλικία: Χρήσιμες συμβουλές

Η αυτοεξυπηρέτηση στην παιδική ηλικία ακούγεται αυτονόητη αλλά πολλές φορές τα παιδιά δυσκολεύονται με απλές ρουτίνες αυτονομίας και ατομικής υγιεινής. Δεν είναι κάτι άσχημο, ντροπιαστικό ή μη φυσιολογικό καθώς αν το σκεφτούμε καλύτερα, πολλές ρουτίνες φαντάζουν σε εμάς απλές και φυσικές κάτι που τα παιδιά δεν μπορούν να κατανοήσουν.

Από το “το παιδί δεν μαζεύει τα παιχνίδια” στο “δεν κάθεται καθόλου στην τουαλέτα”, οι συμπεριφορές αυτές αποτελούν άσχημες στιγμές της καθημερινότητας που φέρνουν απόγνωση σε γονείς και εκπαιδευτικούς.

Μέσα από αυτό το άρθρο, θα δούμε μερικές ορολογίες της αυτονομίας, τις προσδοκίες που χρειάζεται να έχουμε ανάλογα την ηλικία και τέλος κάποιες συμβουλές από γονείς και ειδικούς πάνω στο θέμα της αυτοεξυπηρέτησης.

Πριν ξεκινήσουμε, θα χρειαστεί να τονίσουμε πως κάθε παιδί είναι μοναδικό και έχει δικό του ρυθμό. Συνήθως, οι δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης έρχονται με τον χρόνο, όσο παραπάνω και αν χρειαστεί ένα παιδί, στο τέλος θα τα καταφέρει!

Τι είναι η αυτοεξυπηρέτηση;

Ουσιαστικά όταν μιλάμε για αυτοεξυπηρέτηση των παιδιών εννοούμε όλες τις πράξεις που κάνουν τα παιδιά για τον εαυτό τους. Όλες τις πράξεις που κρατούν τα παιδιά αυτόνομα χωρίς την βοήθεια του φροντιστή τους. Πολλές φορές μπερδεύουμε και την λέξη αυτονομία με την λέξη ανεξαρτησία και ακόμα περισσότερες φορές εννοούμε το ίδιο.

Η λέξη αυτοεξυπηρέτηση έχει επικρατήσει περισσότερο σε τομείς υγιεινής και βασικών αναγκών και λιγότερο σε ψυχαγωγία και απασχόληση, όπως π.χ. “το παιδί θα πάρει το παραμύθι και θα διαβάσει μόνο του”.

Επίσης υπάρχουν και φορές που όταν μιλάμε για αυτοεξυπηρέτηση στα παιδιά εννοούμε και κάποιες από τις κοινωνικές δεξιότητες π.χ. “κοιτάζει ένα φίλο”, “δείχνει ένα σκύλο”, “χαιρετά ενήλικες ή παιδιά”. Δηλαδή, με λίγα λόγια, η αυτοεξυπηρέτηση περιλαμβάνει ένα τεράστιο εύρος δεξιοτήτων στη ζωή του παιδιού και είναι χρήσιμο οι γονείς να δίνουν τον απαραίτητο έλεγχο στα παιδιά ώστε να εκφράσουν την προσωπικότητα τους αλλά και τα θέλω τους σε απλά πράγματα της καθημερινότητας.

Τι δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης πρέπει να περιμένω; Τι χρειάζεται να κάνουμε ή καλύτερα, πως οι προσδοκίες μας για δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης πρέπει να είναι σύμφωνες με την ανάπτυξη του παιδιού;

Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση πριν αρχίσετε να γεμίζετε άγχος, τύψεις ή ανατρέχετε σε blogs και groups για απαντήσεις. Ποτέ μην ξεχνάτε πως υπάρχουν ορόσημα και όχι νόρμες για όλα τα παιδιά. Για παράδειγμα, αν το παιδί σου δεν κάνει παλαμάκια στους 8 μήνες και κάνει στους 10, δεν έγινε κάτι. Ίσως δεν έχεις παρατηρήσει πως το παιδί σε κοιτάει στα μάτια πολύ περισσότερο από ένα άλλο που χτυπάει παλαμάκια!

Παρακάτω θα δούμε μια λίστα με μερικές βασικές δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης που ζητούν όλοι οι γονείς και αφορούν όλο το ηλικιακό φάσμα προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας.

• Τρώει μόνο του: 7 μηνών-2 χρονών
• Πλένει χέρια και πρόσωπο: 1 ½ – 3 χρονών
• Πλένει τα δόντια του: 1 ½ – 7 χρονών
• Κουβαλάει τα πράγματά του από το αυτοκίνητο: 18 μηνών – 4 ½ χρονών
• Ντύνεται και ξεντύνεται: 2- 4 χρονών
• Πηγαίνει στην τουαλέτα: 2- 4 χρονών
• Φυσάει τη μύτη του: 2- 5 χρονών
• Τακτοποιεί τα παιχνίδια του: 2- 5 χρονών
• Βάζει τα αντικείμενα στην κατάλληλη θέση (π.χ. μολύβια στην κασετίνα) 3- 5 χρονών
• Βάζει τα άπλυτα στο πλυντήριο: 3-5 χρονών
• Πηγαίνει το πιάτο του στο νεροχύτη: 3-5 χρονών
• Φτιάχνει το κρεβάτι του: 3-6 χρονών
• Δένει τα κορδόνια: 4-6 χρονών
• Κάνει μπάνιο μόνο του:4-6 χρονών
• Ετοιμάζει την τσάντα του: 4-7 χρονών
• Χτενίζεται ή βουρτσίζεται: 5-8 χρονών

Γενικές συμβουλές και οδηγίες

1.Χώρος για ανεξαρτησία

Μια βασική συμβουλή αποτελεί η εξής φράση: “Κάνε ένα βήμα πίσω!”

Είμαστε προγραμματισμένοι από τη φύση να τρέχουμε όταν νιώθουμε πως το παιδί έχει ανάγκη, πως κινδυνεύει ή μας ζητά. Όμως στο μέλλον αυτό μπορεί να μας δημιουργήσει προβλήματα λειτουργικότητας.

Κάντε ένα βήμα πίσω, δείτε πως αντιδρά το παιδί σε νέα ερεθίσματα ή καταστάσεις και στη συνέχεια προσπαθήστε να γίνεται συνοδοιπόροι και όχι αυτοί που κάνουν τα πράγματα για το παιδί χωρίς να τα κάνει το παιδί! Ουσιαστικά δεν μπορούμε να ζητάμε από ένα παιδί να κάνει πράγματα ή να περιμένουμε μια συμπεριφορά ως δια μαγείας. Χρειάζονται ερεθίσματα, εμπειρίες και πολύ, μα πολύ, πειραματισμό σε ασφαλές περιβάλλον.

2.Δημιουργήστε ρουτίνες αυτοεξυπηρέτησης

Δείτε & κάτι άλλο που μπορεί να σας ενδιαφέρει!

Δείτε & κάτι άλλο που μπορεί να σας ενδιαφέρει!

Ανάπτυξη & Φροντίδα Παιδιών

Ντροπαλό παιδί: Πώς ενθαρρύνουμε την κοινωνικοποίησή του;

Μέσα στο παιχνίδι του παιδιού σας ή στον ποιοτικό χρόνο που έχετε μαζί του, μπορείτε να βάλετε ρουτίνες όπως: το μάζεμα των πιάτων, το άπλωμα των ρούχων, το στρώσιμο του τραπεζιού ή η τακτοποίηση των ρούχων.

Αυτές οι δεξιότητες σε καμία περίπτωση δεν λαμβάνονται ως αγγαρείες από τα παιδιά. Συμμετέχουν, συνδέονται μαζί σας και χαίρονται που προσφέρουν. Μην ξεχνάτε πως τα παιδιά έχουν μεγάλη ανάγκη για το αίσθημα του “ανήκειν”, θέλουν δηλαδή να ανήκουν κάπου και να νιώθουν ισότιμα μέλη ώστε να μπορούν στη συνέχεια να κάνουν και μόνα τους πράγματα.

3. Οπτικό πρόγραμμα

Όταν ένα παιδί μπορεί να δει οπτικά τι πρέπει να κάνει, όταν γνωρίζει από πριν κάποιες διαδικασίες της καθημερινότητας τότε οι ρουτίνες αυτοεξυπηρέτησης μπορούν να γίνουν πιο εύκολα και ήρεμα.

Αυτό γίνεται καθώς ένα παιδί χρειάζεται να δημιουργήσει μια νοητική εικόνα στο μυαλό του. Μια εικόνα που θα του δώσει την προσμονή και την ελπίδα για αυτό που θα έρθει, την ανυπομονησία ή την αρνητική διάθεση.

Όπως και να νιώθει ένα παιδί στο άκουσμα ή σε μια κάρτα που θα του λέει πως “το μεσημέρι θα πρέπει φάει”, χρειάζεται να υπάρχει πρόγραμμα και κυρίως οπτικό ώστε το παιδί να έρθει πιο γρήγορα σε μια κατάσταση οικειότητας με την πράξη που πρέπει να κάνει. Αυτό το χρειαζόμαστε ακόμα περισσότερο και για τις ομαλές μεταβάσεις από δραστηριότητα σε δραστηριότητα καθώς λέγοντας σε ένα παιδί να τελειώσει άμεσα αυτό που κάνει θα του δημιουργήσουμε μεγαλύτερο άγχος και σύγχυση για την δραστηριότητα που έπεται.

4.Προσαρμογή χώρου

Το περιβάλλον που μεγαλώνει ένα παιδί παίζει τεράστιο ρόλο στην ψυχική και σωματική ανάπτυξη του. Ένα διαμέρισμα φτιαγμένο για ενήλικες, δεν δίνει τις δυνατότητες που θα θέλαμε σε ένα παιδί ώστε να αποκτήσει δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης.

Σκεφτείτε το γιογιό. Είναι ένα αντικείμενο στα μέτρα του παιδιού. Όπως και ο πύργος εκμάθησης Μοντεσσόρι, όπως και τα πλαστικά μαχαιράκια για να κόβουν φρούτα. Έτσι έχουμε στο νου μας πως χρειάζονται αλλαγές στο περιβάλλον για να πετύχουμε την συνεργασία του παιδιού με το φαγητό, την τουαλέτα ή την γενικότερη ανεξαρτησία του.

Δείτε το σπίτι σας από τα μάτια του παιδιού σας, μιλήστε μαζί του, παρατηρήστε τι το δυσκολεύει στην καθημερινότητα και στη συνέχεια κάντε αλλαγές για την καθημερινή του ευκολία. Αυτές οι αλλαγές θα δώσουν ασφάλεια στο παιδί αλλά και σιγουριά πως ανήκει στον χώρο του, στο σπίτι του.

Πως οι προσδοκίες μας για δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης πρέπει να είναι σύμφωνες με την ανάπτυξη του παιδιού;

H αυτοεξυπηρέτηση αργά ή γρήγορα θα έρθει. Ξέρω πως θέλετε άμεσα να καταφέρετε το παιδί σας να πάει τουαλέτα, να φάει μόνο του, ακόμα και να κοιμηθεί χωρίς αφυπνίσεις που σας ζητά.

Όμως ο ρυθμός κάθε παιδιού είναι ξεχωριστός και πρέπει να τον σεβαστούμε. Ίσα ίσα η προσπάθεια μας θα πρέπει να μας γεμίζει περηφάνια και αναμνήσεις πως ήμασταν και είμαστε δίπλα στα παιδιά μας σε κάθε δυσκολία.

Δώστε επιλογές, δοκιμάστε διαφορετικές προσεγγίσεις και προσπαθήστε να συνεργαστείτε με τα παιδιά στο κομμάτι της αυτοεξυπηρέτησης. Οι δεξιότητες αυτές είναι οι πιο σημαντικές στη ζωή ενός ανθρώπου και αν οι βάσεις μπουν σωστά να είστε σίγουροι πως όταν μεγαλώσει θα προσαρμόζεται πολύ πιο εύκολα σε αλλαγές.