woman with pillow on her head

Η υπογονιμότητα είναι πολύπλοκη διαταραχή με σημαντικές ιατρικές, ψυχοκοινωνικές και οικονομικές πτυχές.

Σε μελέτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) που συμπεριέλαβε 8.500 ζευγάρια με δυσκολίες σύλληψης από αναπτυγμένες χώρες, στο 37% διαπιστώθηκε παράγοντας υπογονιμότητας μόνο στη γυναίκα, στο 8% μόνο στον άνδρα και στο 35% και στους δύο παρτενέρ  [1]. Τα υπόλοιπα ζευγάρια είχαν ανεξήγητη υπογονιμότητα, δηλαδή δίχως γνωστό παράγοντα. Από τους αναγνωρισμένους παράγοντες της γυναικείας υπογονιμότητας, οι συνηθέστεροι είναι οι εξής [1]:

  1. Διαταραχές της ωορρηξίας (25 τοις εκατό)
  2. Ενδομητρίωση (15 τοις εκατό)
  3. Συμφύσεις της πυέλου (12 τοις εκατό)
  4. Απόφραξη των σαλπίγγων (11 τοις εκατό)
  5. Άλλες ανωμαλίες των σαλπίγγων (11 τοις εκατό)
  6. Υπερπρολακτιναιμία (7 τοις εκατό)
  7. Άλλοι παράγοντες (21 τοις εκατό)

Όσο μεγαλώνει η ηλικία της γυναίκας, παρατηρείται αύξηση του ποσοστού των γυναικών με υπογονιμότητα [2]. Επιπλέον, με την ηλικία αυξάνεται η πιθανότητα άλλων παραγόντων οι οποίοι μπορεί να μειώνουν τη γονιμότητα, όπως είναι τα λειομυώματα, οι παθήσεις των σαλπίγγων και η ενδομητρίωση. Τέλος με την αύξηση της ηλικίας, παρατηρείται και μείωση στη συχνότητα των σεξουαλικών επαφών, η οποία θεωρείται ανεξάρτητος  παράγοντας της υπογονιμότητας [2].

Η διάγνωση της αιτίας της υπογονιμότητας είναι δυσχερής ενώ στη πλειοψηφία των περιπτώσεων τίθεται δια αποκλεισμού. Προκειμένου να τεθεί η διάγνωση, απαιτείται η συστηματική εξέταση των γνωστών παραγόντων υπογονιμότητας.

Ωοθηκικός παράγοντας

Η αραίωση είτε η απουσία ωορρηξίας μειώνει τη γονιμότητα, διότι δεν προκύπτει διαθέσιμο ωάριο προς γονιμοποίηση. Συνήθη αίτια περιλαμβάνουν ενδοκρινολογικές διαταραχές, παθήσεις της υπόφυσης του εγκεφάλου, καθώς και διάφορα φάρμακα όπως ορμόνες και αντικαταθλιπτικά. Οι γυναίκες οι οποίες έχουν σταθερό κύκλο ή συμπτώματα ωορρηξίας (ευαισθησία και πρήξιμο στο στήθος, μεσοκύκλιο άλγος) συνήθως έχουν κανονική ωορρηξία. Οι κύστες της ωοθήκης, ειδικά αυτές μικρού μεγέθους 3-6 εκατοστών,  μολονότι έχουν ενοχοποιηθεί ότι επηρεάζουν τη γονιμότητα της γυναίκας, αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί από τις μελέτες [3]. Τέλος, η ηλικία της γυναίκας, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στη λειτουργία της ωοθήκης. Αυτό συμβαίνει, διότι τα αρχέγονα γόνιμα κύτταρα της ωοθήκης δεν αναπαράγονται. Έτσι η γυναίκα κατά τη γέννηση έχει διαθέσιμα γύρω στα 1-2 εκατομμύρια ωάρια, και στην εφηβεία περί τα 300.000 τέτοια κύτταρα [4].  Ο ρυθμός απώλειας αυτών των κυττάρων είναι ταχύτερος μετά την ηλικία των 30 ετών [5,6].  Άλλοι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες, όπως κάπνισμα, ακτινοβολία, αυτοάνοσα νοσήματα, και χημειοθεραπεία είναι δυνατό να επιταχύνουν την απώλεια των ωοκυττάρων. Οι γυναίκες αυτές είναι δυνατό να εξακολουθούν να έχουν κύκλο και ωορρηξία, εντούτοις, η γονιμότητα είναι ελαττωμένη εξαιτίας της πτωχής ποιότητας των διαθέσιμων ωαρίων [7].

Σαλπιγγικός παράγοντας

Τα νοσήματα των σαλπίγγων και οι πυελικές συμφύσεις (= παθολογικές συνενώσεις) εμποδίζουν τη φυσιολογική  μεταφορά των ωαρίων και του σπέρματος μέσω της σάλπιγγας. Η κύρια αιτία της υπογονιμότητας από τον σαλπιγγικό παράγοντα είναι το ιστορικό πυελικής φλεγμονής από παθογόνα όπως τα χλαμύδια ή τη γονόρροια. Άλλες καταστάσεις που μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία των σαλπίγγων περιλαμβάνουν την  ενδομητρίωση, τις συμφύσεις από προηγούμενη χειρουργική επέμβαση (π.χ. σκωληκοειδίτιδα, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου), τη σαλπιγγίτιδα (isthmica nodosa).  Απόφραξη της σάλπιγγας μπορεί να συμβεί και στο στόμιο της μήτρας, από βύσματα βλέννας, άμορφα υπολείμματα ή και σπασμό της μήτρας [8].

Μητρικός παράγοντας

Διάφορες παθήσεις της μήτρας μπορεί να δυσχεραίνουν την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου στο εσωτερικό της. Τα λειομυώματα (ή ινομυώματα) είναι καλοήθεις όγκοι του σώματος τη μήτρας. Τα υποβλεννογόνια (στο εσωτερικό της μήτρας) ινομυώματα μειώνουν το ποσοστό εμφύτευσης του γονιμοποιημένου ωαρίου. Μελέτες έχουν δείξει ότι το ποσοστό της γονιμότητας αυξάνεται έπειτα από τη χειρουργική αφαίρεσή τους [9,10]. Παρόμοια επίπτωση στη γονιμότητα έχουν οι συγγενείς ανωμαλίες της μήτρας (δίκερος, δίδελφη μήτρα κ.λπ.), καθώς και η παρουσία ενδομητρίου διαφράγματος, συμφύσεων ή πολύποδα.

Ενδομητρίωση

Επιδρά στη γονιμότητα με διάφορους μηχανισμούς  που περιλαμβάνουν τις βλάβες στις σάλπιγγες, τις πυελικές συμφύσεις, βλάβες στις ωοθήκες από ενδομητριωσικές κύστες, καθώς και με τη παραγωγή ποικίλων ουσιών όπως κυτοκινών και αυξητικών παραγόντων που επηρεάζουν τις φυσιολογικές διαδικασίες ωορρηξίας, γονιμοποίησης και εμφύτευσης [11].

Θρομβοφιλία

Δείτε & κάτι άλλο που μπορεί να σας ενδιαφέρει!

5 weeks pregnant ulttrasonic

Δείτε & κάτι άλλο που μπορεί να σας ενδιαφέρει!

Εγκυμοσύνη
5η Εβδομάδα εγκυμοσύνης: Όλα όσα πρέπει να ξέρετε

Η κληρονομούμενη θρομβοφιλία, σε αντίθεση με τη γενική πεποίθηση, δεν φαίνεται να σχετίζεται με την υπογονιμότητα [12,13]. Μεγάλη αναδρομική μελέτη έδειξε ότι δεν υπάρχει ιδιαίτερη σύνδεση ανάμεσα στις συνήθεις θρομβοφιλίες, συμπεριλαμβανομένου του παράγοντα V Leiden και το ποσοστό επιτυχίας στη διενέργεια εξωσωματικής (in vitro) γονιμοποίησης [14]. Ως εκ τούτου, δεν συστήνεται ο έλεγχος θρομβοφιλίας αλλά ούτε και η θεραπεία σε γυναίκες με αποτυχημένες προσπάθειες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Ανοσολογικοί παράγοντες

Παρ’ όλο που έχει αναφερθεί επανειλημμένα, η αυξημένη συχνότητα παθολογικών αποτελεσμάτων σε ανοσολογικές εξετάσεις γυναικών με υπογονιμότητα, σύγχρονες μελέτες δεν έχουν προσδιορίσει κάποια συσχέτιση μεταξύ αυτών των φαινομένων [15]. Ως εκ τούτου, η τακτική διενέργεια ανοσολογικών εξετάσεων σε ζευγάρια με υπογονιμότητα δεν υποστηρίζεται στην κλινική πράξη. Ωστόσο, σε γυναίκες με υποκείμενο αυτοάνοσο νόσημα, όπως μυασθένεια ή νόσο του κολλαγόνου, έχουν ελαττωμένη γονιμότητα η οποία όμως μπορεί να είναι ανεξάρτητη από την παρουσία αυτών των αντισωμάτων. Η κοιλιοκάκη επίσης αυξάνει τη πιθανότητα διαταραχών της γονιμότητας [16].

Γενετικά αίτια

Έχει δειχθεί ότι τα υπογόνιμα ζευγάρια έχουν υψηλότερο ποσοστό ανωμαλιών του καρυότυπου  (όπως τρισωμίες, μωσαϊκισμούς, αντιμεταθέσεις κ.λπ.) συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό [17]. Εκτός από τις ανωμαλίες στον καρυότυπο, πολυάριθμες μεταλλάξεις γονιδίων έχει διαπιστωθεί ότι σχετίζονται με τους μηχανισμούς της γονιμοποίησης και σύλληψης [18-23]. Κάποια παραδείγματα είναι η μετάλλαξη KAL1, οι μεταλλάξεις στους υποδοχείς ορμονών (FSH, LH) που ρυθμίζουν τον γυναικείο κύκλο, η μετάλλαξη «TUBB8» η οποία επιδρά στην ωορρηξία και μετακίνηση του ωαρίου προς τη μήτρα.

Ανεξήγητη υπογονιμότητα

Η διάγνωση αυτή, χρησιμοποιείται στα ζευγάρια στα οποία μετά από διεξοδική αξιολόγηση δεν διαπιστώθηκε η αιτία της υπογονιμότητας.

Συμπεράσματα

Η υπογονιμότητα έχει πολυάριθμα αίτια τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις δεν είναι δυνατό να προσδιοριστούν. Ωστόσο, ακόμα και με ανεξήγητη υπογονιμότητα, πολλά ζευγάρια κατορθώνουν τη σύλληψη και την επιτυχημένη έκβαση της κύησης, με τις σύγχρονες μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής οι οποίες είναι διαθέσιμες στη χώρα μας.

 

Βιβλιογραφία

  1. WHO Technical Report Series. Recent Advances in Medically Assisted Conception Number 820, 1992, pp 1-111.
  2. American College of Obstetricians and Gynecologists Committee on Gynecologic Practice and Practice Committee. Female age-related fertility decline. Committee Opinion No. 589. Fertil Steril 2014; 101:633.
  3. Legendre G, Catala L, Morinière C, et al. Relationship between ovarian cysts and infertility: what surgery and when? Fertil Steril 2014; 101:608.
  4. Baker TG. Radiosensitivity of mammalian oocytes with particular reference to the human female. Am J Obstet Gynecol 1971; 110:746.
  5. Richardson SJ, Senikas V, Nelson JF. Follicular depletion during the menopausal transition: evidence for accelerated loss and ultimate exhaustion. J Clin Endocrinol Metab 1987; 65:1231.
  6. Faddy MJ, Gosden RG. A mathematical model of follicle dynamics in the human ovary. Hum Reprod 1995; 10:770.
  7. Broekmans FJ, Soules MR, Fauser BC. Ovarian aging: mechanisms and clinical consequences. Endocr Rev 2009; 30:465.
  8. Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Committee opinion: role of tubal surgery in the era of assisted reproductive technology. Fertil Steril 2012; 97:539.
  9. Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Electronic address: [email protected], Removal of myomas in asymptomatic patients to improve fertility and/or reduce miscarriage rate: a guideline. Fertil Steril 2017; 108:416.
  10. Metwally M, Raybould G, Cheong YC, Horne AW. Surgical treatment of fibroids for subfertility. Cochrane Database Syst Rev 2020; 1:CD003857.
  11. UpToDate 2021. Causes of female infertility. Wendy Kuohung, Mark D Hornstein.
  12. Casadei L, Puca F, Privitera L, et al. Inherited thrombophilia in infertile women: implication in unexplained infertility. Fertil Steril 2010; 94:755.
  13. Coulam CB, Jeyendran RS. Thrombophilic gene polymorphisms are risk factors for unexplained infertility. Fertil Steril 2009; 91:1516.
  14. Steinvil A, Raz R, Berliner S, et al. Association of common thrombophilias and antiphospholipid antibodies with success rate of in vitro fertilisation. Thromb Haemost 2012; 108:1192.
  15. Kallen CB, Arici A. Immune testing in fertility practice: truth or deception? Curr Opin Obstet Gynecol 2003; 15:225.
  16. Tersigni C, Castellani R, de Waure C, et al. Celiac disease and reproductive disorders: meta-analysis of epidemiologic associations and potential pathogenic mechanisms. Hum Reprod Update 2014; 20:582.
  17. Clementini E, Palka C, Iezzi I, et al. Prevalence of chromosomal abnormalities in 2078 infertile couples referred for assisted reproductive techniques. Hum Reprod 2005; 20:437.
  18. Aittomäki K, Lucena JL, Pakarinen P, et al. Mutation in the follicle-stimulating hormone receptor gene causes hereditary hypergonadotropic ovarian failure. Cell 1995; 82:959.
  19. Toledo SP, Brunner HG, Kraaij R, et al. An inactivating mutation of the luteinizing hormone receptor causes amenorrhea in a 46,XX female. J Clin Endocrinol Metab 1996; 81:3850.
  20. Schwartz CE, Dean J, Howard-Peebles PN, et al. Obstetrical and gynecological complications in fragile X carriers: a multicenter study. Am J Med Genet 1994; 51:400.
  21. Achermann JC, Meeks JJ, Jameson JL. Phenotypic spectrum of mutations in DAX-1 and SF-1. Mol Cell Endocrinol 2001; 185:17.
  22. Dodé C, Levilliers J, Dupont JM, et al. Loss-of-function mutations in FGFR1 cause autosomal dominant Kallmann syndrome. Nat Genet 2003; 33:463.
  23. Feng R, Sang Q, Kuang Y, et al. Mutations in TUBB8 and Human Oocyte Meiotic Arrest. N Engl J Med 2016; 374:223.

 

Απόψεις και άλλες δηλώσεις που εκφράζονται από χρήστες και τρίτα μέρη (π.χ., επιστημονικούς συνεργάτες) είναι αποκλειστικά δικές τους και δεν αποτελούν απόψεις της Frezyland by Frezyderm. Την ευθύνη για περιεχόμενο που δημιουργείται από τρίτα μέρη φέρουν αποκλειστικά τα μέρη αυτά.