Πανδημία & ψυχολογικές συνέπειες

ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ , ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΟΣ

Είναι επιστημονικής φαντασίας οι κινηματογραφικές ταινίες στις οποίες μία πανδημία επιφέρει ένα τέλος στην ζωή όπως την ξέραμε ή τελικά μια πανδημία αποτελεί τη σημαντικότερη απειλή για τη δημόσια υγεία στην τρέχουσα χιλιετία;

Το σίγουρο είναι ότι οποιαδήποτε πιθανή επίδραση μιας νόσου σε έναν πληθυσμό δεν προκαλείται μόνο μέσω των παθοφυσιολογικών μηχανισμών της ίδιας της νόσου, αλλά και μέσω των ψυχολογικών και συμπεριφορικών αντιδράσεων που μπορεί να δημιουργήσει μια τέτοια ασθένεια.

Οι πανδημικές καταστροφές αποτελούν τμήμα της ανθρώπινης ιστορίας εδώ και αιώνες και είναι αλήθεια ότι έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά με άλλες καταστροφές όπως επιπτώσεις στην κοινωνία, απρόβλεπτη κατάσταση, θανάτους και μόνιμες συνέπειες.

Η διαχείριση των πανδημιών διαφέρει σημαντικά από εκείνη άλλων καταστροφών, καθώς αποθαρρύνονται οι κοινωνικές συναθροίσεις και απαιτείται ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή απόσταση, απομόνωση και καραντίνα.

Ενώ αυτά τα μέτρα περιορισμού της ασθένειας μπορούν να εξουδετερώσουν την έξαρσή της, έχουν την αναπόφευκτη συνέπεια της αναστολής οικογενειακών συνηθειών, κανόνων και αξιών που ρυθμίζουν και προστατεύουν την λειτουργία της οικογένειας σε περιόδους κρίσης.

Οι οικογενειακές και φιλικές σχέσεις επηρεάζουν θετικά την ψυχική ανθεκτικότητα και η αναστολή ή η διακοπή τους μπορεί να τη μειώσει και να αυξήσει τις πιθανότητες για ανεπιθύμητες συνέπειες στην ψυχική υγεία του ατόμου.

Η πανδημία προκαλεί συναισθήματα και συμπεριφορές.

Συναισθήματα πανικού, καχυποψίας, απογοήτευσης, θυμού, στίγματος και φόβου μπορούν να οδηγήσουν σε συμπεριφορές εκκένωσης πανικού, υπερβολικών αγορών, ιατρικής δυσπιστίας και υιοθέτησης θεωριών συνομωσίας, αντίστασης στα μέτρα δημόσιας υγείας, επίρριψης ευθυνών στην πολιτική ηγεσία και αποποίηση ατομικής ευθύνης καθώς κ.α. Αυτές οι συμπεριφορές με την σειρά τους καταστρέφουν την συνοχή της κοινωνίας γεγονός που μπορεί τελικά να προκαλέσει κατακερματισμό ακόμη και των πιο βασικών υπηρεσιών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα σε μια εποχή που η κοινωνία πρέπει να είναι ισχυρή.

Δείτε & κάτι άλλο που μπορεί να σας ενδιαφέρει!

Δείτε & κάτι άλλο που μπορεί να σας ενδιαφέρει!

Γονείς

Νέοι Γονείς & Επιστροφή στην Οικειότητα

Όλα αυτά έχουν συνέπειες στην ψυχική υγεία. Σε μελέτη του 2015 που εξετάστηκε η ψυχολογική επίδραση της επιδημίας σε επιζώντες του ιού COVID-SARS, αναφέρθηκαν υψηλά ποσοστά συναισθηματικής δυσφορίας, όπως άγχος, κατάθλιψη, φόβος και στιγματισμός ενώ σε άλλη έρευνα που έγινε το 2013 στην οποία συμμετείχαν γονείς και παιδιά βρέθηκε ότι ένα στα τρία παιδιά εκδήλωνε Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD) με διατήρηση της διαταραχής κατά την ενήλικη ζωή να εκδηλώνει το 8,1% των παιδιών. Το ίδιο περίπου ποσοστό παρατηρήθηκε και στους γονείς τους. Τα μέτρα περιορισμού της ασθένειας, όπως η καραντίνα και η απομόνωση, μπορεί να ‘’τραυματίσουν’’ σημαντικό ποσοστό παιδιών και γονέων.

Όμως οι ψυχολογικές συνέπειες των μολυσματικών ασθενειών δεν είναι μόνο αρνητικές.

Για παράδειγμα, μετά την επιδημία Ebola, οι επιζώντες ανέφεραν ότι ένα από τα θετικά ψυχολογικά αποτελέσματα ήταν η αυξημένη πίστη στον Θεό η οποία έχει συσχετιστεί με τα θετικά αποτελέσματα της πνευματικότητας στην ψυχική υγεία και την αισιόδοξη στάση ζωής. Ομοίως, μια μελέτη του γενικού πληθυσμού στο Χονγκ Κονγκ έδειξε ότι πέραν των ανεπιθύμητων αρνητικών ψυχολογικών επιπτώσεων που οφείλονταν στον SARS, υπήρξε παράλληλα αύξηση των πτυχών της κοινωνικής συνοχής μεταξύ ορισμένων ομάδων, δηλαδή με απλά λόγια σύσφιγξη σχέσεων. Η μελέτη έδειξε ότι 60% των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι ενδιαφέρονταν περισσότερο για τα συναισθήματα των μελών των οικογενειών τους και ότι το ένα τρίτο αντιλήφθηκε ότι τα μέλη της οικογένειας και/ή οι φίλοι τους ήταν περισσότερο υποστηρικτικά. Επιπλέον, περίπου τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων έδωσαν μεγαλύτερη προσοχή στην ψυχική τους υγεία, όπως για παράδειγμα χρόνο για ξεκούραση ή σωματική άσκηση.

Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι οι πανδημικές καταστροφές και οι επακόλουθες ενέργειες περιορισμού της ασθένειας μπορεί να δημιουργήσουν τραυματικές ψυχολογικές συνέπειες αλλά μπορεί και να οδηγήσουν σε υιοθέτηση νέων υγιών συμπεριφορών. Και επειδή η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία και στην ψυχική υγεία, η υιοθέτηση των οδηγιών (https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-dhmosias-ygieinhs/metadotika-kai-mh-metadotika-noshmata/c388-egkyklioi/6936-korwnoios-covid-19-odhgies-psyxologikhs-yposthrikshs-twn-politwn τόσο για παιδιά όσο και για ενήλικες που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα από την Α΄ Ψυχιατρική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, μπορούν να ενισχύσουν την ανάπτυξη θετικών συνεπειών στην ψυχική μας υγεία.

Πηγές:

https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-dhmosias-ygieinhs/metadotika-kai-mh-metadotika-noshmata/c388-egkyklioi/6936-korwnoios-covid-19-odhgies-psyxologikhs-yposthrikshs-twn-politwn
Perrin PC, McCabe OL, Everly, Jr. GS, Links JM: Preparing for an influenza pandemic: Mental health considerations. Prehospital Disast Med 2009;24(3):223-230.
Sprang, G., & Silman, M. (2013). Posttraumatic Stress Disorder in Parents and Youth After Health-Related Disasters. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 7(01), 105–110.
Gardner, P. J., & Moallef, P. (2015). Psychological impact on SARS survivors: Critical review of the English language literature. Canadian Psychology/Psychologie canadienne, 56(1), 123-135.