ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΟΣ,ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΟΣ

Πώς ορίζεται η τροφική επιλεκτικότητα;

Αν και δεν υπάρχει ακόμα ένας κοινός τόπος συμφωνίας για τον ορισμό της, η επιλεκτική σίτιση ή τροφική επιλεκτικότητα είναι ένας όρος ο οποίος με απλά λόγια περιγράφει μια συμπεριφορά κατά την οποία υπάρχει άρνηση του παιδιού να δοκιμάσει νέες τροφές ή να δεχτεί τροφές με τις οποίες δεν έχει εξοικειωθεί, και χαρακτηρίζεται από ισχυρές τροφικές προτιμήσεις. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η τροφική επιλεκτικότητα αποτελεί το ένα άκρο ενός εύρους δυσκολιών με την τροφή, με το άλλο άκρο να αφορά στις διαταραχές της πρόσληψης της τροφής. Αποτελεί ένα φαινόμενο του αναπτυγμένου κόσμου και η συχνότητα εμφάνισής του ποικίλει ανάλογα με τη χώρα και την ηλικία του παιδιού από 5-50%.

Υπάρχει αιτιολογία για την τροφική επιλεκτικότητα;

Στην παρούσα φάση μπορεί να μην υπάρχει ξεκάθαρη αιτιολογία για την επιλεκτική σίτιση, υπάρχουν όμως παράγοντες οι οποίοι συνδέονται ή αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισής της. Χωρίς να γεμίζουμε τους γονείς με ενοχές, είναι καλό να γνωρίζουμε ότι η τροφική επιλεκτικότητα συνδέεται με παράγοντες όπως πίεση κατά τη σίτιση (τάισμα), πρακτικές σίτισης όπως καθυστέρηση μετάβασης στην υφή των τροφών (από λιγότερο αλεσμένες σε μαλακά κομμάτια), ποιότητα της διατροφής της μητέρας κατά την κύηση και τον θηλασμό αλλά ακόμα και με παράγοντες της προσωπικότητας του ίδιου του παιδιού.

Πώς μπορεί να επηρεάσει τη διατροφική επάρκεια του παιδιού;

Πριν τρομοκρατηθούμε από μια τέτοια συμπεριφορά του παιδιού, χρειάζεται πρώτα να αντιληφθούμε ότι η διαδικασία της σίτισης περιέχει στοιχεία επικοινωνίας, κοινωνικότητας αλλά και συναισθήματος. Μπορεί να είναι μια κατά τα άλλα αυτόματη διαδικασία για εμάς τους ενήλικες, αλλά χρειάζεται να μην ξεχνάμε ότι για τους μικρούς μας φίλους χτίζεται σταδιακά από την πρώτη ημέρα γέννησης, με σημαντικό κατώφλι την εισαγωγή στερεών τροφών, αλλά και κατά τα νηπιακά έτη. Οι πιθανές επιπτώσεις στη διατροφή του παιδιού θα εξαρτηθούν από τον βαθμό, τη διάρκεια και το μέγεθος του περιορισμού της ποικιλίας και της ποσότητας της τροφής.

Η επιλεκτικότητα στην τροφή είναι ποιοτική ή ποσοτική;

Αν και συχνά υπάρχει η αίσθηση ότι ένα παιδί με τροφική επιλεκτικότητα καταναλώνει περισσότερα ανθυγιεινά σνακς πυκνά σε θερμίδες, οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά που περιορίζουν την ποικιλία της τροφής τους τείνουν να περιορίζουν σημαντικά και την ποσότητα της τροφής, χωρίς όμως αυτό να είναι κατηγορηματικό. Πράγματι, οι συχνότερες σε περιορισμό τροφές φαίνεται ότι είναι τα λαχανικά, τα φρούτα, τα όσπρια, το κρέας και το ψάρι, αλλά και πάλι αυτό διαφέρει από παιδί σε παιδί χωρίς να υπάρχει ένα μοτίβο κατανάλωσης των τροφών μεταξύ των “picky eaters”. Σε γενικές γραμμές, υπάρχει ερευνητικό εύρημα ότι τα παιδιά με επιλεκτική σίτιση προσλαμβάνουν λιγότερο ψευδάργυρο, σίδηρο, φυτικές ίνες και πρωτεΐνες σε σχέση με τις συνιστώμενες προσλήψεις. Από την άλλη σε τόσο μικρές ηλικίες μικρός αριθμός παιδιών καταφέρνει να καλύψει τις αναγκαίες προσλήψεις των φυτικών ινών. Αν κάτι είναι χαρακτηριστικό για τη διατροφή των παιδιών με επιλεκτική σίτιση, αυτό είναι η σοβαρή έλλειψη ποικιλίας των τροφών ακόμη και εντός εκείνων των ομάδων των τροφών που καταναλώνονται. Η ελλιπής ποικιλία σε τροφές μειώνει τη δυναμική της διατροφής να μπορεί να αποδώσει στο μέγιστο την πληθώρα των θρεπτικών στοιχείων.

Μπορεί να επηρεάσει την υγεία του παιδιού;

Οι πιθανές επιπτώσεις της επιλεκτικής σίτισης στην υγεία των παιδιών μπορούν να διαχωριστούν σε επιπτώσεις στην αύξηση (σωματικό ύψος & βάρος), στη συμπεριφορά αλλά και σε οργανικές δυσκολίες, με κυριότερη τη δυσκοιλιότητα. Τα συμπεράσματα είναι ανάμικτα και όχι κατηγορηματικά, καθώς ο αριθμός και ο χαρακτήρας των μελετών που έχουν διερευνήσει τις παραπάνω επιπτώσεις δεν επαρκούν. Σε ότι αφορά στην αύξηση, υπάρχουν δεδομένα τα οποία δείχνουν μια μεγαλύτερη πιθανότητα στα παιδιά με επιλεκτική σίτιση, να βρίσκονται σε χαμηλότερες εκατοστιαίες θέσεις βάρους και ύψους από τα συνομήλικά τους που δεν είναι επιλεκτικοί καταναλωτές τροφής. Από την άλλη, από ερευνητικά δεδομένα φαίνεται ότι εκείνα τα παιδιά τα οποία στα 3 έτη τους χαρακτηρίζονταν από τροφική επιλεκτικότητα, στα 17 έτη βρίσκονταν στο μέσο όρο τόσο στο βάρος, στο ύψος αλλά και στο δείκτη μάζας σώματος. Είναι αλήθεια ότι η τροφική επιλεκτικότητα αφορά ιδίως το πεδίο των παιδο-αναπτυξιολόγων και παιδο-ψυχιάτρων καθώς υπάρχουν δεδομένα τα οποία διασυνδέουν τον βαθμό της βαρύτητας της επιλεκτικότητας με αναπτυξιακές διαταραχές αλλά και με δυσκολία στην κοινωνικότητα, τη διασύνδεση και την επικοινωνία. Σχετικά με τη συχνότητα εμφάνισης της δυσκοιλιότητας, συγκεκριμένα στα παιδιά με επιλεκτική σίτιση, φαίνεται να υπάρχει μια περισσότερο αυξημένη συχνότητα (έως και 27%), η οποία συνδέεται και με τη σοβαρά χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών λόγω έλλειψης κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών. Φυσικά, στο φαινόμενο της δυσκοιλιότητας ρόλο μπορούν να παίξουν και τα άναρχα γεύματα και η ασταθής πρόσληψη τροφής από μέρα σε

μέρα, κάτι το οποίο παρατηρείται στο πλαίσιο της τροφικής επιλεκτικότητας.

Πρακτικές συμβουλές για τους γονείς

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι ανεξαρτήτως της αιτιολογίας της τροφικής επιλεκτικότητας, η παρουσία της αποτελεί παράγοντα στρες και άγχους εντός της οικογένειας. Στο πλαίσιο των αναπτυξιακών σταδίων της ανθρώπινης ζωής, η τροφική επιλεκτικότητα είναι καλό να αντιμετωπίζεται με υπομονή και κατανόηση από την οικογένεια με βάση ορισμένες από τις παρακάτω χρήσιμες συμβουλές:

Να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες από τις μερίδες του παιδιού
Να επιμένετε στην επαναλαμβανόμενη προσφορά/δοκιμή μη οικείων τροφών (10-15 φορές)
Να μη χρησιμοποιείτε την τροφή ως ανταμοιβή
Να μην αποδοκιμάζετε και να μην πιέζετε το παιδί την ώρα του γεύματος
Να αποτελείτε παραδείγματα υγιεινών διατροφικών επιλογών
Να τρώτε παρέα και κοινά τρόφιμα σε κάθε ευκαιρία
Να είστε ομοιογενείς στην προσπάθειά σας και να του δίνετε χρόνο

Τέλος, αν υπάρχουν σημάδια αποτυχίας αύξησης του βάρους και του ύψους, επιδείνωση στην κοινωνική, εκπαιδευτική και συναισθηματική εξέλιξη και επιτακτική ανάγκη διατροφικών συμπληρωμάτων, χρειάζεται άμεσα περαιτέρω αξιολόγηση και αντιμετώπιση.