Πρώτο-Τρίτο παιδί: Πώς Επηρεάζει η Σειρά Γέννησης τα Αδέρφια

Τα αδέλφια παρ’όλο που μεγαλώνουν στην ίδια οικογένεια, συνήθως είναι διαφορετικά μεταξύ τους έως και πολύ διαφορετικά. Παρά το γεγονός ότι μοιράζονται κοινά γονίδια και κοινό περιβάλλον, οι διαφορές μεταξύ τους γίνονται αισθητές.

Ο Alfred Adler, Αυστριακός ιατρός και ψυχολόγος, ήταν ο πρώτος που υποστήριξε ότι η σειρά γέννησης των παιδιών επηρεάζει την προσωπικότητα του ατόμου και είναι η αιτία αυτής της διαφορετικότητας μεταξύ των αδελφών μέσα στην οικογένεια.  Ισχυριζόταν ότι τα πρωτότοκα παιδιά είναι νευρωτικά[1], διότι οι γονείς όταν έρθει το επόμενο παιδί στρέφουν όλο το ενδιαφέρον τους σ’ αυτό, και δεδομένου ότι ως πρωτότοκα δεν μοιράζονταν το ενδιαφέρον τους (αυτό μπορεί να γινόταν και για χρόνια) εκθρονίζονται. Επίσης, υποστήριζε ότι τα μεγαλύτερα αδέρφια είναι υπάκουα και συντηρητικά. Αντιθέτως, τα μεσαία παιδιά βρίσκονται σε βέλτιστη θέση στην οικογένεια και χαρακτηρίζονται από συναισθηματική σταθερότητα ενώ, τα μικρότερα αδέλφια είναι φιλόδοξα. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι ο ίδιος ο Adler ήταν το δεύτερο από τα επτά παιδιά.

Ο Frank Sulloway, ψυχολόγος αμερικανικής καταγωγής στη δεκαετία του ’90, μελέτησε σημαντικές ιστορικές προσωπικότητες και επαναστάτες και είδε μια παρόμοια τάση. Ανάμεσα τους, βρήκε πρωτοπόρους στοχαστές και επαναστάτες, όπως ο Καρλ Μαρξ, ο Κάρολος Δαρβίνος και ο Μαχάτμα Γκάντι, οι οποίοι ήταν γεννημένοι αργότερα. Η εξήγησή του; Κάθε παιδί καταλαμβάνει μια συγκεκριμένη θέση μέσα στην οικογένεια και στη συνέχεια χρησιμοποιεί τις δικές του στρατηγικές για να κυριαρχήσει στη ζωή. Τα πρωτότοκα παιδιά έχουν λιγότερους λόγους να αμφισβητούν το status quo και να ταυτίζονται με την κοσμοθεωρία των πατέρων και των μητέρων τους. Τα μικρότερα αδέρφια είναι λιγότερο σίγουρα για την άποψη των γονιών τους και επιλέγουν πιο συχνά εναλλακτικούς δρόμους στη ζωή.

Τέτοιες κατηγοριοποιήσεις είναι αρκετά διαδεδομένες, γιατί ίσως μπορεί κανείς να βρει εύκολα στο περιβάλλον του παραδείγματα μεγαλύτερων αδελφών λογικών και μετρημένων και μικρότερων αδελφών, πιο ανυπάκουων και επαναστατημένων. Κατά συνέπεια, η υπόθεση ότι η σειρά γέννησης διαμορφώνει την προσωπικότητα ή και την ψυχολογία, μπορεί να αντηχεί συχνά στα αυτιά των γονέων. Υπάρχουν έρευνες που υποστηρίζουν ότι αυτή καθαυτή η σειρά γέννησης επηρεάζει τα παιδιά μιας οικογένειας και από την άλλη, υπάρχουν έρευνες που δεν το υποστηρίζουν. Η θεωρία της σειράς γέννησης και τα δεδομένα των ερευνών που την υποστηρίζουν έχουν δεχθεί άφθονη κριτική. «Δεν είναι καθόλου απλό, -επισημαίνει η κριτική άποψη- να ξέρεις τι μετράς, όταν προσπαθείς να ξεδιαλύνεις τους παράγοντες που διαμορφώνουν την ατομική ανθρώπινη εμπειρία και ζωή». Πολλές φορές, μπορεί να αποδώσουμε στη σειρά γέννησης κάτι, ενώ στην πραγματικότητα να έχει να κάνει περισσότερο, ας πούμε, με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση της οικογένειας, το μέγεθος ή την εθνικότητά της, τις αξίες μιας συγκεκριμένης κουλτούρας, το διαφορετικό αναπτυξιακό στάδιο του κάθε παιδιού, την διαφορετική ιδιοσυγκρασία των παιδιών[2] και τις ενδοοικογενειακές δυναμικές που αναπτύσσονται και αλλάζουν με τα χρόνια (π.χ.: σε μια πολύτεκνη οικογένεια, οι γονείς καθώς περνούν τα χρόνια  δεν έχουν τις ίδιες αλληλεπιδράσεις με κάθε παιδί, γιατί και εκείνοι μαθαίνουν, διαμορφώνονται, εξελίσσονται. Οπότε οι αλληλεπιδράσεις τους δεν είναι οι ίδιες με το πρωτότοκο, το δευτερότοκο και τα υπόλοιπα παιδιά) και βέβαια παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες, όπως ψυχοπιεστικά γεγονότα κ.λπ. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η απάντηση στην ερώτηση της διαφορετικότητας μεταξύ των αδερφιών, ενδέχεται να είναι πιο πολύπλοκη από το ότι ευθύνεται η σειρά γέννησης.

Μήπως θα πρέπει να εμπλουτίσουμε την αρχική ερώτηση συμπεριλαμβάνοντας και άλλες συνθήκες;

Οι προκλήσεις της οικογένειας και της παιδικής ηλικίας

Αυτό που κάνει τις οικογένειες ενδιαφέρουσες είναι οι διαρκώς μεταβαλλόμενες συμπεριφορές όλων των μελών. Όταν δύο άνθρωποι κάνουν το πρώτο τους παιδί, μπορεί να είναι πολύ διαφορετικοί από ό,τι ήταν μερικά χρόνια νωρίτερα και πολύ διαφορετικοί από αυτό που θα μπορούσαν να είναι μια δεκαετία αργότερα. Η ευθύνη του να είσαι γονιός είναι τεράστια και όλοι αντιδρούν σε αυτήν με μοναδικούς και διαφορετικούς τρόπους. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες συμπεριφορές και γονεϊκά στυλ που προκύπτουν, τα οποία μπορούν να έχουν αντίκτυπο στην προσωπικότητα ενός παιδιού.

Δείτε & κάτι άλλο που μπορεί να σας ενδιαφέρει!

Δείτε & κάτι άλλο που μπορεί να σας ενδιαφέρει!

Παιδί

Ψείρες στα μαλλιά: τα 15 χαρακτηριστικά τους

Πολλές φορές το μεγαλύτερο παιδί ενδεχομένως να αισθάνεται ότι η συμπεριφορά των γονιών του ήταν κάπως «πειραματική». Οι γονείς θα προσπαθήσουν να μην κάνουν λάθη, αλλά επειδή δεν έχουν πρότερη εμπειρία, ό,τι κάνουν γίνεται μέσω δοκιμής και λάθους. Οι γονείς τείνουν να είναι υπερβολικά προστατευτικοί με το μεγαλύτερο (ή το μοναδικό) παιδί τους. Αυτές οι υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό τους, ως γονείς, μπορεί συχνά να μεταφραστούν σε υψηλές προσδοκίες και για το παιδί. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη γένεση του στερεότυπου ότι το μεγαλύτερο παιδί είναι «πρότυπο» σε μια οικογένεια. Επιπλέον, το πρωτότοκο παιδί, ενδέχεται να χρησιμοποιείται από τους γονείς ως το μόνο παράδειγμα για τη συμπεριφορά των επόμενων παιδιών, επομένως η τελειομανία και η πρώιμη ωριμότητα να είναι επακόλουθα.

Το δεύτερο παιδί στη σειρά, θα έχει έναν μεγαλύτερο αδερφό-ή να μιμηθεί, όπως και τους γονείς του. Ωστόσο, κάθε παιδί υιοθετεί μια διαφορετική στρατηγική για να κερδίσει τη στοργή και την προσοχή των γονιών του. Με το πρωτότοκο παιδί να προσπαθεί συχνά για την τελειότητα και να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των γονιών, το δευτερότοκο παιδί χρειάζεται να βρει άλλους τρόπους για να τραβήξει την προσοχή των γονιών. Σε αυτή τη διπλή σχέση δύο αδελφών, φαίνεται συχνά ότι το δεύτερο αδελφάκι επαναστατεί με διάφορους τρόπους, είτε για τις σχολικές του επιδόσεις, τα ενδιαφέροντα ή και την γενικότερη συμπεριφορά του. Αν και η προσοχή που κερδίζει από τους γονείς δεν είναι πάντα θετική, μπορεί συχνά να εκδηλώσει δημιουργικές τάσεις και μια ισχυρή βούληση να ορίσει το μονοπάτι της ζωής του.

Όταν ένα τρίτο παιδί μπαίνει στη δυναμική της οικογένειας, αυτή αλλάζει για άλλη μια φορά. Οι γονείς έχουν κερδίσει εμπειρία από το μεγάλωμα των πρώτων παιδιών και έχουν περάσει από αρκετές δυσκολίες. Αυτό σημαίνει ότι ενδέχεται να προσεγγίζουν πιο χαλαρά τα μετέπειτα παιδιά και μπορεί να αναπτυχθεί μια δυναμική εντός οικογένειας από όλα ή από κάποια μέλη και το τρίτο παιδί να αντιμετωπίζεται ως το «μικρό» της οικογένειας. Πολλές φορές βλέπουμε ότι το «μικρό» μπορεί να ξεφύγει πολύ περισσότερο από τη γονεϊκή αυστηρότητα και επίσης μπορεί να τείνουν να το χαϊδεύουν περισσότερο. Το παραπάνω είναι πιθανό να ενισχύσει ακόμη πιο πολύ το «σύνδρομο του μεσαίου παιδιού», κάνοντάς το να νιώθει συχνά παραμελημένο. Ωστόσο, το τρίτο ή το μικρότερο παιδί μπορεί να υποφέρει από αισθήματα ανεπάρκειας, επειδή βλέπει και τα δύο αδέρφια του να προχωρούν στη ζωή-ευρισκόμενα σε πιο προχωρημένο αναπτυξιακό στάδιο. Από την άλλη, αυτό μπορεί να ενθαρρύνει την επαναστατική συμπεριφορά, καθώς και τις δημιουργικές του τάσεις και να ενισχύει τον βαθμό ανεξαρτητοποίησής του.

Το σίγουρο είναι ότι η δυναμική κάθε οικογένειας δεν είναι σταθερή μέσα στο χρόνο και υπόκειται σε συνεχείς μεταβολές, ανεξάρτητα από την επιρροή ή μη της σειράς γέννησης των παιδιών.

[1] Ο όρος νευρωτικός αναφέρεται στην προσωπικότητα και περιγράφει άτομα που είναι πιο πιθανό να είναι ευμετάβλητα και να βιώνουν συναισθήματα όπως άγχος, ανησυχία, φόβο, θυμό, απογοήτευση, φθόνο, ζήλια, ενοχή, θλίψη και μοναξιά. Αυτά τα άτομα θεωρείται ότι ανταποκρίνονται με μη λειτουργικό τρόπο στους στρεσογόνους παράγοντες και είναι πιο πιθανό να ερμηνεύουν τις συνηθισμένες καταστάσεις, ως πολύ δύσκολες. Τα άτομα αυτά περιγράφονται συχνά ως εσωστρεφή, τείνουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα απέναντι σε προτροπές και καθυστερούν να νιώσουν ικανοποίηση.

[2] Ιδιοσυγκρασία σημαίνει ότι οι άνθρωποι δεν γεννιούνται tabula rasa˙ όπως έχουμε ορισμένα εξωτερικά χαρακτηριστικά δοσμένα από προηγούμενες γενεές, έτσι έχουμε και κάποια κομμάτια στον χαρακτήρα μας δοσμένα. Μετά έρχεται το περιβάλλον να τα σμιλεύσει, να τα ενισχύσει ή να τα κάμψει.