compassionate siblings

Ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να κατανοούμε τα συναισθήματα ή τις σκέψεις του άλλου και να ανταποκρινόμαστε σε αυτά ή αυτές με φροντίδα. Οι κατοπτρικοί νευρώνες του εγκεφάλου καθιστούν δυνατή αυτή την επικοινωνία, αλλά οι εμπειρίες παρέχουν το περιβάλλον που είναι απαραίτητο για την ανάπτυξή της.

Ας δούμε την ενσυναίσθηση σαν έναν σπόρο. Μεγαλώνει και ευδοκιμεί  ή συρρικνώνεται και αποτυγχάνει να αναπτυχθεί με βάση το περιβάλλον του παιδιού.

Το παιδί που ζει σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον όπου οι ανάγκες του ικανοποιούνται, του ανταποκρίνονται με συνέπεια και αισθάνεται αγάπη, ασφάλεια και ό,τι έχει αξία, θα εσωτερικεύσει αυτές τις εμπειρίες και την κατάλληλη στιγμή θα της αναπαράγει.

Η αίσθηση ότι ανήκει και ότι είναι σημαντικό αποτελεί τη βάση, όπου αναπτύσσεται η φυσική τάση του να αισθάνεται ενσυναίσθηση. Τις εμπειρίες που βοηθούν στην ανάπτυξη της φυσικής ενσυναίσθησης του παιδιού μπορεί να τις παρέχει η οικογένεια, οι δάσκαλοι, και άλλοι ενήλικες που το φροντίζουν.

Υποστηρίζουμε την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης όταν είμαστε μαζί με το παιδί.

Όταν ένα παιδί αρχίζει να κατανοεί ότι ακριβώς τα ίδια συναισθήματα που αισθάνεται και μαθαίνει να ονομάζει -φόβος, λύπη, χαρά, θυμός- τα αισθάνονται και άλλοι, γίνεται ένα μεγάλο αναπτυξιακό άλμα. Αυτή είναι η αρχή της ανάπτυξης της ενσυναίσθησης και σηματοδοτεί την έναρξη του τέλους της εγωκεντρικής περιόδου προς τη δύση της νηπιακής ηλικίας.

Δείτε & κάτι άλλο που μπορεί να σας ενδιαφέρει!

babiess in the nursery

Η ανάπτυξη της ενσυναίσθησης είναι αποτέλεσμα άλλων γνωστικών και κοινωνικο-συναισθηματικών δεξιοτήτων που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων. Το παιδί αποκτά τη μια ικανότητα μετά την άλλη και κάθε μέρα ανεβαίνει σε επόμενο γνωστικό επίπεδο.  Ένα παιδί πριν δείξει ενσυναίσθηση:

  • έχει κατανοήσει τον εαυτό του ως ξεχωριστή οντότητα,
  • έχει αντιληφθεί ότι οι άλλοι έχουν διαφορετικές σκέψεις και συναισθήματα από αυτό,
  • αναγνωρίζει και ονομάζει βασικά συναισθήματα

Εμείς, οι ενήλικες από την πλευρά μας, υποστηρίζουμε την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης όταν είμαστε μαζί με το παιδί. Η ενσυναίσθηση θα αναπτυχθεί εκεί όπου η σχέση φροντίδας είναι αυθεντική, ασφαλής και επιτρέπει στο παιδί να ανήκει.

Όταν ένα παιδί φέρνει αυτοκόλλητο επίδεσμο σε ένα άλλο παιδί που γρατζούνισε το γόνατο του ή μοιράζεται το τοστ του με το παιδί που ξέχασε το σνακ του, το παράθυρο ανάπτυξης που περιγράφεται πιο πάνω έχει ήδη ανοίξει. Είναι σημαντικό να είμαστε υποστηρικτικά δίπλα στο παιδί, για να αναγνωρίσουμε, εμπλουτίσουμε, ονομάσουμε, δώσουμε σημασία σε αυτές τις εκφράσεις ευγένειας και φροντίδας και να ενθαρρύνουμε την ύπαρξη περισσότερων.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης στο μικρό μας παιδί;

  • Ενθαρρύνουμε την συναισθηματική επίγνωση του παιδιού και την ικανότητά του να ρυθμίζει και να εκφράζει έντονα συναισθήματα. Κατανοούμε τα συναισθήματά του και δείχνουμε στο παιδί ενσυναίσθηση. Για παράδειγμα, λέμε: «Είσαι πραγματικά εκνευρισμένος. Αυτό ήταν το καινούργιο σου παιχνίδι. Όταν σε είδε το άλλο παιδί ήρθε να σου το πάρει ενώ ήθελες να παίξεις μόνο εσύ.» Δεν μπαίνουμε στη διαδικασία να ρωτήσουμε το παιδί ώστε να αναγνωρίσει και να κατονομάσει το συναίσθημα. Αντ’ αυτού δείχνουμε τι βλέπουμε και προσφέρουμε μια ευκαιρία για σύνδεση μαζί του.
  • Λειτουργούμε ως παραδείγματα. Όταν επικοινωνούμε με το περιβάλλον μας και με το παιδί με ευγενικό και φροντιστικό τρόπο, το παιδί μαθαίνει από το παράδειγμά μας. Τα παιδιά μαθαίνουν μιμούμενα τους ενήλικες που τα φροντίζουν και έτσι αποκτούν σημαντικές δεξιότητες ζωής.
  • Συζητούμε για τα συναισθήματα των άλλων, υποστηρίζοντας όπου χρειάζεται. Για παράδειγμα: «Η φίλη σου μοιάζει λυπημένη γιατί χρειάζεται να φύγει η μαμά της. Πως θα μπορούσαμε να την βοηθήσουμε;»
  • Προτείνουμε τρόπους για να δείξει ενσυναίσθηση. Για παράδειγμα: «Ας φέρουμε λίγο πάγο για να φροντίσεις τον φίλο σου».
  • Μέσα από πραγματικές δικές μας ιστορίες μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να κατανοήσουν τα συναισθήματα και τις καταστάσεις που προκαλούν έντονα συναισθήματα. Για παράδειγμα, μπορούμε να αναφερθούμε σε μια στιγμή που νιώσαμε ένα συναίσθημα παρόμοιο με αυτό που φαίνεται να βίωσε το παιδί: «Θυμώνω και εγώ όταν πιστεύω ότι κάποιος μου έχει φερθεί άδικα.».
  • Επίσης, μέσω των παραμυθιών και της δραματοποίησης μπορούμε να συζητήσουμε για συναισθήματα όπως: χαρά, λύπη, θυμός, φόβος, εκνευρισμός, κούραση, υπερηφάνεια, απογοήτευση, ανησυχία.

Τα παιδιά δεν μαθαίνουν πάντα να συσχετίζουν τα συναισθήματά τους με λέξεις χωρίς τη βοήθεια και την υποστήριξη στοργικών ενηλίκων. Από πολύ νεαρή ηλικία έχουν την ανάγκη να βοηθούν και να συνεισφέρουν όταν βλέπουν κάποιον να αντιμετωπίζει κάτι που τον δυσκολεύει και ταυτόχρονα οι τρόποι τους να το εκφράσουν είναι ανώριμοι. Ο σπόρος της ενσυναίσθησης είναι εκεί. Για τον ρυθμό και τον τρόπο της ανάπτυξης, έχει σημασία ο τρόπος διαπαιδαγώγησης και ανατροφής, η κουλτούρα και ο πολιτισμός όπου μεγαλώνουν και οι προσωπικές τους εμπειρίες.